BUNGKARAS BULUSAN

BUNGKARAS BULUSAN
Ni Fernan G. Emberga

san sayo na adlaw nagbungkaras an mga tawo
didto sa bulusan, sa amo magayonon na bungto
sa probinsiya nin sorsogon, sa segunda distrito
kay bigla in-urukad an yungod san kampanaryo

ay baadaw kay nano man ada ini na hihimoon
sa patio san simbahan, hardin na dianison
aw mao man gad akay kanira na rarauton
pauyagan san buluseños sa awat na panahon

wara na gud kaabog-abog nan sin paabiso
an plano san kura-paruko nan san obispo
na papletehan nan patindugan sin negosyo
puwerta san simbahan ni patrong señor santiago

sayo na gasolinahan an kanira pinabutang
sa piliw san kampanaryo sa pader san simbahan
sayo na ‘historical landmark’ sa bungto san bulusan
na kanira ipatukal san diyo na ‘renta’ kada bulan

an rason man sadto na padi nan san obispo
diyo-diyo na kuno an abuloy san mga deboto
kaya kaipuhan tindugan na san mga negosyo
an mga propriedad san simbahang katoliko

hasta san ‘health insurance’ san kapadian
kaipuhan man kuno nira pagdisponeran
kay kulang kuno an koleksyon san simbahan
para isustenir sa kanira pangangaipuhan

imbes unahon an ikakasalbar san mga kalag
nano kay an ‘insurance’ man san pisikal na lawas
an in-aasikaso sini na mga naturingang ‘alagad’
na dapat magpaayad man kunta san ato moralidad

apisar san kultural nan san historikal na isyu
‘environmental and fire hazard’ pa ini na negosyo
kaya peligroso pa ngani sa seguridad san mga tawo
an gasolinahan sa patio, sa puno san kampanaryo

diri man kita habo san maski nano na progreso
para kay hasta san ‘zoning’ ay kanira pa binag-o
nan diri pa pinaagi sa konseho na tamang proseso
kundi sa ‘salamangka’ san nagkapera na mahikero

kaya mga kababayan ko, mga kapwa-buluseño
padagos kita magkasarayo para sa ato bungto
himuon ta an kaayadan san kadaghanan na tawo
kontra san diyo na mga sala nan maraot an tuyo.

TULA

PANAMBITAN NG BULUSENO
Ni Fernan G. Emberga

mga kababayan ko sa bulusan
halina’t dinggin ang aking panambitan
pagmuni-muniin at inyong ipagnilay
at sama-samang isangguni sa poong maykapal

anong milagro itong nangyayari sa ating lugar
kababalaghang hindi ko rin lubos na maintindihan
bakit ang dambana nitong ating bayang mahal
winawarat at sinasalaula ng mga tampalasan

ang lumang kampanaryo na siyang piping-saksi
sa pagsilang ng bawat buluseno maging sa paglaki
ang dupikal ng kampana nito’y nagsilbing oyayi
nagpatahan sa sanggol habang pinaghehele

ang muog at simburyo nitong kampanaryo
ay bantayog at tanggulang sumisimbolo
ng maningning na kasaysayan ng ating mga ninuno
sa pagtatanggol sa bayan laban sa mga dayo

ngunit sa isang iglap, bakit wawasakin
ang marikit na lugar ng patio na hardin
ano kayang pumasok na masamang hangin
sa isipan ng kura-paruko at obispo sa atin

uriratin po natin aking mga kababayan
ano kaya ang nag-udyok sa kanilang kapasyahan
bakit patatayuan ng isang gasolinahan
ang harapan nitong kinalakhang simbahan

mahabaging langit, o Diyos na makapangyarihan
hipuin mo po ang puso at kanilang isipan
kung sila’y tunay mong ‘sugo’ na sa ami’y mamatnubay
huwag naman sanang ikalakal pati na ang simbahan.

KOMENTARYO

MEDYO MEDIA
Ni Fernan Emberga

Ganito kami sa Bulusan

MULA sa mahimbing na pagkatulog, nagulantang ang matulain at makasaysayang bayan ng Bulusan sa Sorsogon. Bumungkaras o bumalikwas sa higaan ang mga residente sa aking bayang sinilangan hindi dahil sa dupikal ng antigong kampana sa aming sinaunang kampanaryo kundi dahil sa gasolinahan na itinayo sa tabi nito.

Winarat ng konstruksyon ang makasaysayang patio na naging palaruan namin noon sa paanan ng simburyo. Sinasalaula ang itinuring na sagradong lugar ng mga parisyuner ng parukya. Ikinakalakal na ng mismong kura-paruko at ng Obispo sa Sorsogon ang simbahan ng Saint James The Greater Parish sa Bulusan.

Kunsabagay ano nga naman ang interes ko sa Simbahang Katoliko na dumanas na ng ‘spiritual bankruptcy?’ Wika nga ni Pastor Apollo C. Quiboloy ng Kingdom of Jesus Christ The Name Above of Every Name, isinara na ng ‘Almighty Father’ ang simbahan at mga relihiyon dahil sa kabiguang magampanan ang gawaing espirituwal na ipinagkatiwala sa kanila. Datapwat ako’y tumugon at nakiisa sa panawagan at pagkilos ng aking mga kababayan dahil ang sinisira ay ang aming ‘historical landmark’ at ‘cultural heritage site’ na pamana sa mga Buluseno ng kasaysayan.

Ang lumang kampanaryo sa Bulusan ay ang pinakamalaki sa apat na ‘watch tower’ na yari sa bato (baluartes de piedra) na umuugnay sa Punta Diamante, ang batong ‘fort’ o adobeng pader na nakapaligid sa simbahan at sa rektoryo ng parukya. Isinagawa ang konstruksyon nito noon pang 1760, ang taon na inilipat ang bayan sa lokasyon nito sa ngayon. Noong 1799 ay nakatayo na ang mala-Intramuros na pader sa Bulusan. Naitatag ang Bulusan bilang isang parroquia noon 1630 at bilang isang pueblo civil noong 1630 sa ilalim pa noon ng lalawigan ng Albay. Noong panahon ng Moro piracy, ang Bulusan ang may pinakamaraming baluartes de piedra sa bahaging ito ng bansa. Ang matandang kampanaryo ang pinakamalaki na tinatawag noon ng aming mga ninuno na los sietes de piedra – isang ‘chain’ o dugtong-dugtong na baluartes na nakadisenyo bilang isang ‘warning system’ kapag may natatanaw na dumarating na barkong Moro. Nagsilbi ring ‘refugee center’ ang Punta Diamante sa mga pag-atake ng mga piratang Moro.

Ang sinaunang kampanaryo ay isa sa mga ipinagmamalaking ‘tourist attraction’ sa Bulusan dahil sa ‘historical value’ nito at pagiging isang cultural heritage site. Anupa’t maituturing itong yaman ng mga Buluseno na pamana ng kasaysayan. Ngunit dahil lamang sa masidhing pagnanasa ng kura-paruko ng Bulusan at ng Obispo ng Archdeocese ng Sorsogon na kumita ng pera ay binalewala at winalang halaga nila ang historical value ng kampanaryo.

Naalala ko tuloy ang kuwento sa Bibliya nang gibain ni Jesus Christ ang mga kubol at papag sa templo ng Herusalem dahil pinahintulutan ng mga pinuno ng templo (Saserdote at Pariseo) na gawing sentro ng kalakal at babuyin ang tahanan ng Diyos. Nauulit ngayon sa aming bayan ang tagpong ito sa kasaysayan sa Bagong Tipan dahil mismong ang Obispo at pari sa amin ang pumayag na matayuan ng gasolinahan ang harapan ng simbahan sa Bulusan - sa paanan mismo ng lumang kampanaryo.

O Diyos niamong Kagurangnan, kayo na po sana ang bahala sa kanila sapagkat batid po naming napagtatanto po nila ang kanilang ginagawa. Amen. ###

REUNION (BARAGAT)
Ni Fernan G. Emberga

Umalingawngaw sa buong bayan ang kalembang ng dupikal
Nagsasalimbay sa bagting ng dalawang maliit na kampana
Tumawid ang palahaw sa gintong palayan at sa kabundukan
Na isinumpit mula sa simburyo ng nilulumot nang kampanaryo
Hudyat na iyon ng pagsisimula ng prusisyon ng mga poon
Sa pagtatapos ng sermon ng kura sa pitong wika ng panginoon
Tanda na rin ‘yon ng muli naming pagtatagpo ng mga kababata
Sa patio ng simbahan na naging saksi ng aming kamusmusan
Nanariwa sa gunita ko ang aming kalikutan at kakulitan
Habang nilalaro sa patio ang piko, siyato, patintero at habulan
Dito rin namin ginuhit at hinabi ang mga munting pangarap
Pitong taong singkad na’ng nagdaan mula’ng lisanin ko ang lugar
Wala pa ring pagbabago sa aking sinilangang bayang bulusan
Maliban sa mga kababayang tulad nami’y nagbabagong-mukha
Ang mga dating uhuging paslit ngayon pawang dalaga’t binata na
Isa-isa nang iniluluwa sa bunganga ng simbahan ang mga rebulto
Kasunod ang paglabas sa pinto ng makapal na mga deboto
Nagsimula na ring humakbang ang aming mga paa
Mga hakbang na sa kalaunan ay sa simbahan rin papunta